Onze wereld, ons leven wordt voor een belangrijk deel bestierd door emoties. Ze vormen de basis van allerlei beslissingen, beïnvloeden ons gedrag en begeleiden ons als een soort achtergrondmuziek. We zijn emotionele wezens. En kinderen al helemaal. Daarom een korte handleiding over emoties. Wat zijn emoties? Welke emoties hebben we? En welk nut hebben ze?
Wat zijn emoties?
Emoties zijn niets meer – maar ook niets minder – dan boodschappen van jezelf aan jezelf. Het is informatie die jou vertelt hoe jij je verhoudt tot een bepaalde situatie, gebeurtenis of persoon. Het enige wat emoties ‘willen’ is gehoord worden. Het is dus niet per se nodig ze te uiten en onderdrukken gaat tegen hun functie in. Ze voelen is alles wat nodig.
Elke emotie heeft haar eigen boodschap waar we ons voordeel mee kunnen doen. KUNNEN doen, want we kunnen er ook bewust voor kiezen deze informatie te negeren. Onze emoties zijn namelijk verre van perfect. Ze zijn niet echt intelligent. Het zijn min of meer automatische reacties die gemakkelijk verkeerd geprogrammeerd kunnen worden en ons daarmee verkeerde informatie kunnen geven. Gelukkig hebben we – als we niet overmand worden door emoties – onze ratio nog om hier heldere beslissingen over te nemen.
Zes basisemoties
Afhankelijk van wie je spreekt, zijn er vier tot zes basisemoties. Blij, bedroefd, boos en bang worden vaak als basis genoemd. Maar je kunt deze set uitbreiden met twee extra emoties: frustratie en walging. We weten vaak wel hoe ze voelen, maar wat willen ze ons zeggen? De volgende definities van de verschillende emoties zijn geen harde waarheid, maar een mogelijke interpretatie tussen andere interpretaties.
- Boos: ‘mijn grenzen worden overschreden, mijn waardigheid/integriteit aangetast’
- Bedroefd: ‘ik ben iets verloren wat van waarde voor mij was – concreet (bv. een huisdier) of abstract (bv. vertrouwen)’
- Bang: ‘mijn veiligheid/zekerheid wordt bedreigd’
- Frustratie: ‘mijn doelen/wensen/behoeften worden geblokkeerd’
- Blij: ‘mijn doel is gehaald, mijn behoeften zijn voorzien’
- Walging: ‘dit is schadelijk of ongezond voor mij’
Het is je misschien weleens opgevallen dat boosheid en frustratie qua gevoel dicht bij elkaar liggen. Deze woorden worden ook vaak door elkaar gebruikt. Maar als je kijkt naar de betekenis van die twee emoties, dan zijn ze duidelijk verschillend.
Het nut van emoties
Als we emoties niet wegstoppen en ze er ook niet gedachteloos ‘uitgooien’, maar ze zonder oordeel opmerken en er even bij blijven, dan kunnen ze van groot nut zijn. Niet alleen omdat ze ons iets vertellen waar we wat aan kunnen hebben (‘ik voel me boos, dus ik moet mijn grenzen bewaken’), maar ook omdat ze ons extra energie kunnen geven. Als we ze goed gebruiken, maken emoties ons leven makkelijker, in plaats van moeilijker.
- Boosheid geeft ons de kracht om onszelf te verdedigen of voor onszelf op te komen. Onze lichaamstaal wordt er sterker door en onze stem krachtiger en dwingender
- Verdriet zorgt ervoor dat we datgene wat we zijn verloren meer waarderen en dat we ons misschien ook wel bewuster worden van de waarde van wat we nog hebben
- Angst maakt ons voorzichtig, voorkomt dat we onszelf in gevaar brengen of domme beslissingen nemen.
- Frustratie zorgt voor de energie om door te zetten en niet op te geven
- Blijheid geeft ons moed en zin om op de goede weg verder te gaan
- En walging zorgt ervoor dat we ons niet teveel blootstellen aan dingen die schadelijk voor ons zijn.
Emoties zijn dus erg waardevol. Emoties begrijpen is essentieel als je in het onderwijs werkt. Het is erg belangrijk om je eigen emoties te kennen, te accepteren, te begrijpen en te gebruiken. En misschien is het nog wel veel belangrijker om kinderen te helpen hun emoties te leren begrijpen. Hopelijk helpt deze korte handleiding daarbij.