Relaties en emoties vormen de kern van de mens
Een mens is een in en in sociaal wezen. Relaties met andere mensen – huidige en vroegere – bepalen wie we zijn. We bestaan niet los van anderen. We zijn in heel diepe zin onze relaties met andere mensen. En onze relaties verlopen via onze emoties. Zonder emoties kun je niet werkelijk spreken van een relatie met een ander.
Emoties zijn de aarde waaruit gedachten, ideeën en gedrag geboren worden. Veel meer dan andersom. Kinderen zijn tot hun 12e echter niet in staat zelfstandig hun emoties effectief te reguleren, doordat de hersengebieden die dit moeten doen nog onvoldoende ontwikkeld zijn. Het leren reguleren van hun emoties doen zij door relaties aan te gaan met emotioneel evenwichtige en vaardige mensen. Door hen te ‘observeren’ en te kopiëren en door goede begeleiding te krijgen van emotioneel gezonde volwassenen.
Dit betekent dat zij de gehele basisschoolperiode evenwichtige volwassenen nodig hebben die voorleven hoe je met emoties omgaat en die hen met al hun emoties accepteren, waarderen en koesteren. Dat zij moeten opgroeien in een emotioneel gezonde en vaardige omgeving. Een omgeving die niet op het gedrag of de emoties van kinderen reageert met afwijzing, spot, woede, irritatie of straf, maar vanuit acceptatie, inzicht en genegenheid en het besef dat alles voor kinderen een leerproces is dat zij vooral leren door/van voorbeelden. Alleen zo krijg je emotioneel gezonde en evenwichtige kinderen.
Veel kinderen krijgen thuis echter niet de genegenheid, de voorbeelden of de begeleiding die zij nodig hebben voor een gezond en evenwichtig gevoelsleven en komen daarmee al beschadigd aan op school. Dit betekent dat emoties in het onderwijs een veel grotere én negatievere rol spelen dan wenselijk is. Niets doen met deze ‘disfunctionele’ emoties, of proberen ze ‘uit de klas’ te houden betekent dat ze onherroepelijk hun negatieve invloed blijven uitoefenen op het leerproces en het gedrag van kinderen. Dit vraagt een constante input van energie van de leerkracht, maakt het onderwijs zwaarder en moeilijker, vertraagt het leren en beperkt de leerresultaten.
Relaties als kern van het onderwijs
Emotieregulatie door veilige relaties zou daarom vanaf dag één een integraal onderdeel van het onderwijs moeten zijn. Niet door er af en toe wat aandacht aan te besteden of er een les aan te wijden, maar door van de school als geheel een emotioneel gezonde en evenwichtige omgeving te maken. Waar veilige relaties de hoogste prioriteit hebben, vanuit het besef dat zij het fundament vormen van alles wat het onderwijs wil bereiken. Een omgeving waar beschadigde kinderen kunnen helen en ongeschonden kinderen heel kunnen blijven.
Een emotionele oase, als het ware, die kinderen uitrust voor de rest van hun levensreis. Een plek waar kinderen kunnen (leren) voelen, hun emoties kunnen (leren) accepteren en op een productieve manier leren gebruiken.
Als we het belang en de rol van emoties inzien en hiervoor de volle verantwoordelijkheid nemen binnen de school, dan helpen we daarmee niet alleen kinderen vooruit, maar maken we daarmee ook het onderwijs zelf soepeler, effectiever en aantrekkelijker voor alle betrokkenen. En scholen kunnen ouders ook – op den duur – actief gaan ondersteunen in hun rol als opvoeder, door van scholen betrouwbare en waardevolle expertisecentra te maken. Zodat school en ouders gaan samenwerken in het gedeelde belang van het kind. In het belang van een gezondere, meer evenwichtige samenleving.